W ścisłym centrum Funchal, bezpośrednio przy Praça do Município (Plac Ratuszowy) znajduje się wyjątkowy szesnastowieczny Kościół oraz Kolegium Jezuickie św. Jana Ewangelisty, które – choć architektonicznie zupełnie niepozorne – skrywa w sobie wyjątkowo burzliwą i niejednoznaczną przeszłość. Niegdyś mieściły się tu szkoły, seminarium diecezjalne, koszary wojskowe, a nawet niewielkie więzienie. Obecnie budynek jest siedzibą rektoratu Uniwersytetu Maderskiego oraz działów administracyjnych uczelni. Każdego dnia, między dziesiątą o a osiemnastą, kompleks obiektów odwiedzany jest przez dziesiątki turystów, z mniejszym lub większym zachwytem podziwiających najmniejsze szczeliny, kamienie oraz fragmenty murów, pochodzących z okresu, gdy mieszkali i nauczali tu Jezuici. Czy obiekt ten warto wpisać na listę obowiązkowych atrakcji turystycznych stolicy Madery?

Przybycie Jezuitów na Maderę

Kolegium św. Jana Ewangelisty w Funchal, należące do Towarzystwa Jezusowego, zostało powołane w 1569 z nadania, piętnastoletniego wówczas, portugalskiego króla Sebastiana I, jako pierwsza tego rodzaju instytucja poza kontynentem europejskim. Sam zakon Jezuitów został powołany 35 lat wcześniej przez Ignacego Loyolę oraz jego towarzyszy z portugalskiego kolegium św. Barbary, działającego przy Uniwersytecie Paryskim. Początkową intencją fundatorów Towarzystwa Jezusowego była zbrojna walka w obronie Chrześcijaństwa w Ziemi Świętej, jednak stosunkowo szybko zrezygnowano z tego celu na rzecz skupienia się na – dużo mniej kosztownym – szerzeniu edukacji oraz ewangelizacji. Wraz z powołaniem zakonu Jezuici dość szybko zaczęli pracować nad stworzeniem od podstaw systemu szkolnictwa podstawowego oraz średniego, powołując szkoły w wielu państwach całej Europy, w tym oczywiście także w Portugalii. W rezultacie towarzystwo jezusowe stosunkowo szybko stało się jednym z bardziej rozpoznawalnych elementów kontrreformacji.

Przybycie pierwszych Jezuitów na odległą Maderę miało związek z atakiem francuskich korsarzy, którzy w 1566 roku zaatakowali wybrzeże Funchal od strony północnej. Piraci splądrowali wyspę, a owoce wielkiej grabieży zostały następnie sprzedane na Wyspach Kanaryjskich. Król Sebastian dość szybko podjął decyzję o konieczności wzmocnienia systemu obronnego miasta i wybudowaniu szeregu fortyfikacji oraz wież zwiadowczych, które zaprojektować miał architekt wojskowy Mateus Fernandes III. Wraz z Fernandesem oraz odpowiednią ilością zastępów żołnierzy na wyspę wysłano także trzech pierwszych Jezuitów, którzy przez pierwsze miesiące odbywali kwarantannę na obrzeżach miasta, a następnie gościli w domach najbogatszych osadników. Mieszkańcy dzisiejszej stolicy Madery, która wraz z początkiem XVI wieku zaczęło przekształcać się w miasto, byli tak zadowoleni z przybycia zakonników na wyspę, że postanowili wysyłać listowne prośby o króla Sebastiana o ustanowienie tu szkoły jezuickiej, a władca stosunkowo szybko przychylił się do tej prośby.

Budowa oraz początki kolegium

Budowę głównego budynku Kolegium Jezuickiego, znajdującego się przy ulicy Castanheiro rozpoczęto już w 1599 roku. Przez cztery stulecia konstrukcja wielokrotnie ulegała licznym przebudowaniom oraz modyfikacjom sięgającym aż do granic Dziedzińca Studenckiego, związanych m.in. z licznymi klęskami powodzi oraz trzęsień ziemi, jakie cyklicznie od wieków nawiedzają Maderę. Najpoważniejsze trzęsienie ziemi, które mocno uszkodziło konstrukcję budynku, miało miejsce w 1748, gdy m.in zniszczeniu i zasypaniu uległo główne wejście do obiektu, które następnie całkowicie zamurowano w trakcie wojskowej okupacji.

W czasie, gdy kolegium zamieszkiwali Jezuici, funkcjonowała tu szkoła dla chłopców, oferująca kompleksowy system edukacji, przygotowujący do kontynuowania jej na wyższych szczeblach. Obiekt szczycił się posiadaniem bogato wyposażonej biblioteki, liczącej ponad 3500 woluminów oraz niewielkiej kaplicy Matki Boskiej Betlejemskiej, z zachowaną do dziś marmurową umywalką. Jezuici mieszkali tu aż do wypędzenia oraz rozwiązania zakonu w Portugalii, jakie nastąpiło w 1759 roku. W związku z szerzeniem się coraz większej niechęci do aktywności Towarzystwa Jezusowego, zakonnicy zmuszeni byli udać się na wschód kontynentu, m.in. do Polski.

Zwiedzając dolne piętro kolegium można wyróżnić trzy główne jego części: pierwsza łączy ten obszar z dawnym XVI-wiecznym wejściem do obiektu, drugą stanowią XVII oraz XVIII-wieczne Arkady, pod którymi współcześnie mieszczą się sale konferencyjne oraz kongresowe Uniwersytetu Maderskiego, a ostatnią część obiektu stanowi sala z wysokim stropem, wykorzystywana współcześnie jako przestrzeń wystawiennicza oraz ekspozycyjna. W bieżących tygodniach we wnętrzu kolegium podziwiać możemy wystawę zatytułowaną „Historia Funchal”, prezentującą dość ubogą kolekcję eksponatów oraz wiele ciekawostek dotyczących historii wyspy od XIV do XX wieku.

Ciąg dalszy wpisu dostępny tutaj.

Więcej informacji oraz zdjęć: www.stykkultur.blog.pl Facebook: www.facebook.com/stykkultur