Wielojęzyczna inscenizacja dramatu „Romeo i Julia”

Miałam przyjemność grać w tej sztuce, ale nie jest to powód, dla którego zdecydowałam się opublikować relację z tegoż przedwsięwzięcia teatralnego, tylko ponieważ sama koncepcja opowiedzenia napisanej przez Szekspira historii jest dość ciekawa, a do tego poparta naprawdę niezłym aktorstwem moich kolegów ze sceny.

Zanim Wam jednak opowiem o tym projekcie, muszę wspomnieć, że Teatr Zamkowy w Celle to najstarszy, regularnie funkcjonujący teatr barokowy w całej Europie. W ostatnich latach nie miał się jednak czym chwalić. Wystawiane na jego deskach sztuki balansowały między oceną przeciętną, a złą. Inną kategorię stanowiły co najwyżej występy gościnne. Wszystko zmieniło się ok. 1,5 roku temu wraz z nowym intendanten teatru. Teatr w Celle zaczął żyć! Prezentowane sztuki teatralne reprezentują niczego sobie poziom, a co więcej, teatr stał się inicjatorem całej masy akcji, których celem jest wyrawanie przeciętnego zjadacza chleba z roli konsumenta i aktywne zaangażowanie go w życie teatru. I tak przykładowo ma miejsce obecnie projekt teatralny prowadzony we współpracy z muzeum Bomanna i szkołą w Westercelle jako program współtowarzyszący wystawie czeskich szopek w tymże muzeum Bomanna. W jego ramach powstał teatr składający się z różnych stacji. Młodzi aktorzy – uczniowie siódmej klasy podejmują temat „w trakcie ucieczki”. Prowodorem do rozmyślań nad wydarzeniami dnia dzisiejszego ma być ucieczka Marii i Józefa.
I właśnie w tego typu projekcie wzięłam i ja udział. Wszystko zaczęło się wraz z pomysłem Agnes Oberauer, reżyserki teatralnej austriackiego pochodzenia, by na scenie teatru w Celle zaprezentować sztukę graną jednocześnie w kilku językach. Jak Agnes sama opowiada, pomysłodawcą były jej własne doświadczenia. Los rzucał ją bowiem do różnych krajów, gdzie była co rusz konfrontowana z różnymi językami, w których musiała się jakoś komunikować. Tak też zaczęła się jej fascynacja wielojęzykowością i komunikacją. Teraz postanowiła zająć się tym tematem w teatrze i tak zrodziła się wizja wielojęzycznego przedstawienia teatralnego. Wybrany dramat, to światowej sławy „Romeo i Julia” – historia dwóch pogroążonych w konflikcie rodzin, które nie mogą znaleźć porozumienia. Rzecz się dzieje w dzisiejszym zglobalizowanym świecie, gdzie w konsekwencji ludzkich wędrówek mamy coraz więcej rodzin, w których komunikacja przebiega w kilku językach. Capuleti i Montecchi stanowią właśnie takie rodziny. Julia mówi po francusku, jej niania włada włoskim, matka jest rosyjskojęzyczna, a ojciec mówi po duńsku, Romeo jest Niemcem, jego matka zaś komunikuje się w języku francuskim. Każdy aktor gra w swoim języku ojczystym i własnie ten koncept otworzył przede mną – osobie, która wyssała polski z mlekiem matki – podwoje prowadzące na deski teatru w Celle.

Nasz wielojęzyczny tekst sceniczny

Gdy tylko usłyszałam o tym pomyśle na przedstawienie teatralne, byłam od razu całym sercem „za”. Osobiście nie ograniczałam jednak prezentowanego przez nas „multi-kulti” tylko do obecnych czasów. Sama pochodzę z tak zwanego miasta czterech kultur – z Łodzi. Do wybuchu I wojny światowej żyli tam obok siebie przedstawiciele czterech narodowości: Polacy, Niemcy, Żydzi i Rosjanie. Różne języki należały do życia  powszedniego tego miasta i były wszystkim innym aniżeli przeszkodą do przekształcenia wspólnymi siłami maleńkiej osady w pręznie rozwijający się ośrodek przemysłowy. Wręcz przeciwnie, ta mozaika kulturowa potrafiła zadbać o nieprzeciętne rozwiązania. Oczywiście nie wszystko przedstawiało się w różowych barwach. Między mieszkańcami dochodziło do konfliktów i nie dało się uniknąć problemów, niemniej nie przeszkadzało to mieszkańcom Łodzi postrzegać się w pierwszej kolejności jako Lodzermenschen, a nie jako przedstawicieli konkretnych narodowości. Niejednokrotnie można było spotkać rodziny, których poszczególni członkowie identyfikowali się mniej czy więcej z jedną ze wspomnianych czterech kultur, niekoniecznie z tą samą, co inni krewni. Nie dziwiło zatem, że rodzice byli niemieckiego pochodzenia, jedno z dzieci władało płynniej polskim, a drugie ciągnęło bardziej w stronę kultury rosyjskiej. Czytając listy ówczesnych mieszkańców Łodzi widać jeszcze lepiej panującą wówczas w mieście mieszankę kulturową. Wiele z nich zostało napisanych w kliku językach jednocześnie. Rozpoczęte po polsku pismo, przechodziło na rosyjski przy temacie dotyczącym interesów, by dalej być prowadzonym po francusku w akapicie poświęconym uczuciom i na powrót po polsku zostać zakończonym.
W historii ludzkości co jakiś czas dochodziło do wielkich fal migracyjnych, które niosły ze sobą w konsekwencji konieczność konfrontacji z innymi kulturami i językami. Dziś kontynuję w niejakim sensie tradycję mojego miasta. Gdy z mężem odwiedzamy moją rodzinę w Łodzi, rozmowy prowadzimy niejednokrotnie w trzech językach na raz: w polskim, niemieckim i rosyjskim, a w obecności dalszych znajomych dochodzi jeszcze angielski. I mimo, że czasami, nie jest to łatwe, jako że mój wujek zna niemiecki głównie z czasu wojny, którą miał „przyjemność” po części spędzić w obozie, rosyjski był językiem znienawidzonym zarówno w powojennej Polsce, jak i w NRD, rozumiemy się świetnie i uwielbiamy chwile wspólnych spotkań przy stole. Właśnie o tym opowiada nasza inscenizacja szekspirowskiego dramatu „Romeo i Julia” – niekoniecznie język stanowi klucz do wzajemnego porozumienia, lecz po prostu chęć i wzajemna otwartość na siebie. Capuletim i Montecchim brak tych cech, co prowadzi do tragedii. Jakże to banalne, a jak aktualne…

Podczas jednej z prób

Aby obsadzić role native speakerami reżyserka Agnes Oberauer zdecydowała się na pracę z amatorami. Jedynym profesjonalnym aktorem w całym tym przedwsięwzięciu był Rasmus Max Wirth, grający Romeo. Reszta obsady składała się z osób bez wykształcenia teatralnego. Wśród nas byli min. nauczyciele, uczennica maturalnej klasy liceum, designer mediów. Tylko Amy Erdinger, która jest zdecydowana pracować w przyszłości jako aktorka, ma za soba trochę praktyki zdobytej we Francji.
Moje doświadczenie aktorskie ogranicza się do uczestnictwa w przeszłości w grupie teatralnej oraz statystowaniu w filmie Tomka Tryzmy „Czy można się przysiąść?” ze Stanisławem Tymem w roli głównej. Stosunkowo szybko stwierdziłam wówczas, że bycie aktorem wymaga swoistego rodzaju ekshibicjonizmu. To było dla mnie w tym zawodzie najtrudniejsze i mimo kilku późniejszych aktorskich propozycji zdecydowałam się na obranie innej ścieżki dla siebie. Tym razem jednak pomysł wielojęzycznego przedstawienia przypadł mi tak bardzo do gustu, że od razu zgodziłam się na udział w nim i niezwykle fascynujące było obserwować, jakiemu rozwojowi człowiek sam podległ w trakcie ostatnich kilkunastu lat. Także dla innych idea stojąca za całym spektaklem jawiła się tak niezwykle fascynujaco, że zdecydowali się wskoczyć w role aktorów.

O projekcie i naszej pracy nad nim został w międzyczasie nakręcony film, którego prezentacja ma się odbyć styczniu 2016 w Hanowerze

Artykuł w Cellsche Zeitung: „Wielojęzyczne przedstawienie zachwyca mieszkańców Celle”

Poniżej możecie przeczytać mój wywiad z Agnes. Więcej informacji o projekcie oraz rozmowę z reżyserką znajdziecie także w prasie.

Cellsche Zeitung z 27.listopada 2015, artykuł z informacją o projekcie oraz wywiadem z  Agnes Oberauer

Agnes Oberauer. Zdjęcie z jej archiwum prywatnego