Rosyjski system miar i wag

Przez

4 września 2016

Po przyjeździe do Rosji przeżyłam szok, próbując kupić sobie coś do ubrania. Jak to? Nie pasuje na mnie nawet rozmiar 46? Co za zgroza!

Na szczęście rosyjskie koleżanki szybko wyjaśniły mi, że nie powinnam się załamywać, bo w Rosji obowiązuje całkiem inna tabela wymiarów. Musiałam pogodzić się z tym, że kupuję rozmiar 48.

Rosja i Ukraina	42	44	46	48	50	52	54	56	58
USA	XXS	XS	S	M	L	XL	XXL	2XL	3XL
Polska	32	34	36	38	40	42	44	48	50

Porządek w rosyjskim systemie miar i wag zaprowadził oczywiście Piotr Wielki, choć oficjalnie system przyjęto dopiero w roku 1798.

Główną miarą wagi stał się funt równy 0,40951241 kg. W rosyjskim funcie mieściło się 96 zołotników (suwaków?) lub 32 łoty (partie), a w zołotniku – 96 części. 40 funtów tworzyło pud. W zasadzie zołotnik był najmniejszą jednostką (zaledwie 4 g). To już wiemy, czemu mówi się na wagę złota.

Zołotnik
Podstawową miarą długości ogłoszono arszyn = 0,7112 m. Dzielił się na 16 wierszków lub 28 calów, w każdym zaś calu było 10 linii lub 100 kropek. 3 arszyny tworzyły sążeń (сяжень) lub 7 stóp (футов); 50 sążni stanowiło wiorstę (верста). Podobno arszyn przywieźli do Moskwy perscy kupcy, którzy odmierzali ramieniem tkaniny. Narodziło się wówczas przysłowie Każdy kupiec mierzy wg swojego arszyna (Każdy mierzy swoją miarką). Jak się domyślacie, do zawodu sprzedawcy materiałów dobierano krótkorękich.

Arszyn

Pojechał pojeść kisielu siedem wiorst – mawiano o dalekiej i bezsensownej podróży. Wiorsta mierzyła więcej niż 1 kilometr i 7 wiorst to około 7,5 kilometrów. Istniało też pojęcie Kołomieńskiej wiorsty, od pięknej i szerokiej drogi wiodącej do wioski Kołomieńskoje. Przed Piotrem Wielkim podstawową miarą długości był sążeń, który równał się rozmachowi rąk człowieka, od końca palców jednej do drugiej ręki. Był to tzw. prosty sążeń, 176 cm. Na Rusi stosowano też pojęcie krzywego sążnia, 248 cm, od palców nogi do palców wyciągniętej w górę ręki. Sążnie stosowano w pomiarach ziemi aż do rewolucji.

Przed reformami Piotra była jeszcze piędź (пядь) = 19-23 cm, mierzone od dużego do wskazującego palca ręki. Siedem piędzi w głowie – określano tak wyjątkowo mądrego człowieka, zakładając, że wielkość głowy jest proporcjonalna do wielkości rozumu.

Piędź
Wszelkie płyny mierzyło, jakżeby inaczej, wiadro (ведро), mieszczące 30 funtów destylowane wody o temperaturze 16 i 2/3 stopni Celsjusza. Wiadro dzieliło się na sztof (штоф – 10-ta część), butelkę wina (sic!) = 1/16 wiadra, półsztof lub butelkę wódki/piwa = 1/20 wiadra, czarkę (чарка = 1/100 wiadra) i szkalik (шкалик) = 1/200 wiadra.
Z kolei w produktach sypkich rządził garniec (гарнец), mieszczący 8 funtów wody przygotowanej jak w punkcie 3-cim. 8 garnców stanowiło czietwiorik (четвёрик), а 8 czietwiorików – ćwiartkę (четверть). Istniała jeszcze miara ósemka (осьмина), równa 4 czietwiorikom.
Z powierzchnią szło łatwo, bo mierzono ją kwadratami. Ziemię określano dziesięciną, równą 2400 kwadratowych sążni.

Od 1899 roku dopuszczono w Rosji znany nam system metryczny, który stał się obowiązkowy w roku 1917.

A skąd obecny system miar odzieżowych? Został ustanowiony odgórnie w 1945 roku w rozporządzeniu GOST, czyli Państwowym Wszechzwiązkowym Standardzie (Государственный Общесоюзный Стандарт).