Polsko-radziecki Kopciuszek – Janina Żejmo

Przez

31 grudnia 2016

W poszukiwaniu polsko-rosyjskich śladów po raz pierwszy obejrzałam radziecki film „Kopciuszek” z 1947 roku. Na youtube można obejrzeć wersję oryginalną, czarno-białą, i wersję pokolorowaną. Skusiłam się na tę drugą i byłam oczarowana. Złą macochę zagrała Faina Raniewska i już sam ten fakt wystarczy za rekomendację. Jednak nie z powodu Fainy zrobiłam sobie taką sentymentalną sesję, tylko z powodu aktorki odtwarzającej rolę głównej bohaterki.

Niezrównana Faina jako macocha Kopciuszka

Janina Żejmo w chwili filmowania „Kopciuszka” miała 37 lat. Kolorowa wersja bezlitośnie konfrontuje jej wiek z wiekiem baśniowej 16-latki. A jednak już po kilku minutach wiemy, że to jest właśnie Kopciuszek i nie wyobrażamy sobie nikogo innego w tej roli.

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=sUubdqGotb4]

Mało jest radzieckich aktorek ze spokojnym życiorysem. Los Janiny Bolesławnowny był dramatyczny.

Urodziła się w 1909 roku w Wołkowysku na dzisiejszej Białorusi, w rodzinie cyrkowców, do tego zawodu była też od dzieciństwa przygotowywana. Jej ojciec Józef Bolesław Żejmo był Polakiem, a matka Rosjanką. Podobno Janina urodziła się zaraz po przedstawieniu, gdy jej matka wracała do domu po wykonaniu salta mortale. Dzieciństwo Janki było dość niebezpieczne. Omal nie umarła na błonicę, od śmierci uratował ją jej dziadek. Jako małe dziecko spadła z konia podczas wykonywania trudnej akrobatycznej sztuczki. W młodości chorowała także na tyfus. Po śmierci ojca nastoletnia Janina z siostrą Elią zaczęła występować w tanecznych numerach i miała szansę na całkiem obiecującą karierę estradową. Jednak z powodu zaburzeń hormonalnych w wieku 14 lat nagle… przestała rosnąć. 148cm wzrostu było do końca życia jej wielkim kompleksem, ubrania musiała szyć, a buty kupować w sklepach dla dzieci; buźka też pozostała dziecięca.

Świadomie lub nieświadomie, wykorzystała (być może był to łut szczęścia) swój wygląd w pracy aktorskiej, choć nie od razu, bo dopiero po … 20 latach. W wieku piętnastu lat, równolegle z pracą na scenie, Janina Żejmo w tajemnicy przed rodziną postanowiła udać się do Leningradu, aby uczyć się na aktorkę. Została przyjęta do „Fabryki Ekscentrycznego Aktora” (FEKS). W latach 20- i 30-tych zauważono niewątpliwy talent dziewczyny (filmy „Bracia”, „Przyjaciółki” itp.) i natychmiast zyskała popularność. Z powodu tej popularności rozpadło się jej pierwsze małżeństwo, z aktorem Andriejem Kostriczkinem (poznali się w Feksie), który nie mógł znieść, że żona staje się bardziej znana niż on sam.

Słodka Janina przyciągała mężczyzn; drugi raz za mąż wyszła za Josifa Chejfica, któremu urodziła syna Julija. Tymczasem wybuchła 2-ga wojna światowa. Josif wywiózł pasierbicę i syna do Ałma-Aty, a sam pojechał szukać nowego mieszkania w Taszkiencie. Żona została w Leningradzie i wkrótce jej partnera zawiadomiono, że zginęła. Kiedy okazało się, że to pomyłka, Josif żył już z inną. Jakie to znamienne dla wielu mężczyzn… Kobieta by tak szybko nie dała za wygraną…

Janina, nie ma się co dziwić, nie wybaczyła mężowi, że tak szybko o niej zapomniał. Z rozpaczy jednak doznała paraliżu i wydawało się, że już nie wróci na scenę. Wyleczył ją chytrze pewien mądry lekarz, który zaczął dawkować „pewne rzadkie zagraniczne lekarstwo”. Eh, ta wiara Rosjan i Polaków w skuteczność zagranicznych środków. W każdym razie pacjentka, pijąc gorącą wodę, cudownie ozdrowiała.

Janina postanowiła nigdy już nie wychodzić za mąż, choć na brak adoratorów nie narzekała. Kobiety w typie dziecka zawsze mają powodzenie. Co z tego jednak, kiedy własne dzieci daleko.

I tu pojawił się polski reżyser Leon Jeannot (w rosyjskiej transkrypcji – Żanno, urodzony jako Lejbele Katz), walczący akurat z depresją, a więc w podobnej sytuacji życiowej. Z powodu transkrypcji nazwiska Jeannot nieźle się nabiedziłam, żeby go znaleźć, bo nigdy o nim nie słyszałam. A tu, okazuje się, faktycznie parę filmów nakręcił, z których znam „Człowieka z M-3”; spoczywa w Warszawie. Dwoje pogruchotanych ludzi stworzyło udany i harmonijny związek (Leon uciekł po wybuchu wojny, jak wielu przytomnych Żydów, do ZSRR).

I wtedy właśnie Janinie zaproponowano rolę Kopciuszka. Sama aktorka miała wielkie wątpliwości ze względu na wspomniany wyżej wiek. Jednak scenarzysta Jewgienij Szwarc w tej roli widział tylko ją i się uparł. Nie chodziło mu o młodość, tylko o delikatność, czar, naiwność i talent do wzbudzenia w widzach nie tylko sympatii, ale i współczucia.

Okazało się, że miał całkowitą rację, nawet po latach, o czym możecie przekonać się sami, jeśli obejrzycie film.

Janina-Geimo-zksieciem16 — Kopciuszek i Książę

„Kopciuszek” był ukoronowaniem kariery Janiny Żejmo, choć, jak to zwykle bywa po tak charakterystycznych rolach, po tym filmie ciekawych propozycji zabrakło. Mąż również nie miał pracy i myślał o powrocie do Polski. Zdecydowali się na ten krok po tym, jak syna szykanowano w szkole dlatego, że wpiął w klapę herb Warszawy. To taki prztyczek dla Miszy, który święcie wierzy w internacjonalną tolerancję ZSRR. Ludzie są ludźmi.

W Polsce reżyser zaczął wreszcie pracować w swoim zawodzie, syn poszedł do szkoły filmowej, a Janina została gospodynią domową. Jej dzieci z poprzednich związków zostały w Związku, więc na pewno nie mogła być szczęśliwa. W Polsce mieszkała 30 lat, mam nadzieję, że dobrze jej się żyło.